Zwalczanie stonki ziemniaczanej

Biologia gatunku

Chrząszcze stonki ziemniaczanej (Leptinotarsa decemlineata Say) czyli osobniki dorosłe (fot. 1) dorastają do 9-12 mm długości i około 6-7 mm szerokość. Ciało owada jest od spodu płaskie, natomiast z wierzchu silnie wypukłe o barwie żółtopomarańczowej z czarnymi paskami oraz błoniastymi skrzydełkami po bokach ciała, które służą do lotu. Larwy stonki posiadają duży odwłok a całe ciało jest łukowato wygięte (fot.2). Młoda larwa (L1) jest barwy malinowoczerwonej z czarną głową natomiast starsze larwy (L2, L3, L4) zmieniają barwę na mniej lub bardziej pomarańczową. Skupiska złożonych jaj po spodniej stronie liścia (fot.3) są barwy od żółtej do pomarańczowej. W maju, w czasie kwitnienia lilaka pospolitego i bzu czarnego dorosłe osobniki pojawiają się na wschodzących ziemniakach, pomidorach i innych roślinach z rodzaju Solanum, gdzie intensywnie żerują. Od czerwca do połowy sierpnia samica może złożyć od 500 do 3000 jaj. Po wylęgnięciu larwy żerują od 10-30 dni (fot.4), w tym czasie przechodzą cztery wylinki (L1 do L4), następnie dochodzi do przepoczwarczenia larw płytko pod glebą. Daje to początek drugiemu pokoleniu dorosłych osobników (pierwsze dorosłe osobniki możemy spotkać już na początku sierpnia), które po żerowaniu schodzą pod powierzchnię gleby na przezimowanie, aby na wiosnę w kolejnym roku dać początek kolejnemu pokoleniu stonki ziemniaczanej. Stosunkowo ciepła jesień i łagodna zima to wprost idealne warunki do zimowania szkodnika.

fot.1

Szkodliwość stonki ziemniaczanej

Stonka ziemniaczana to jeden z najpoważniejszych szkodników ziemniaka. Dorosłe chrząszcze oraz larwy mogą doprowadzić do całkowitego zniszczenia zaatakowanych roślin tzw. gołożeru, gdzie straty w plonie mogą dochodzić nawet do ponad 50%. Dorosłe osobniki stonki w sposób systematyczny żerują na roślinie przez co w znacznym stopniu powodują ich uszkodzenia, ale także żarłoczność i ograniczona mobilność larw doprowadzić może także do gołożeru roślin. Uszkodzone uprawy tracą znaczną powierzchnię asymilacyjną, co przyczynia się do zmniejszenia plonowania, a także może powodować łatwiejsze wnikanie patogenów przez uszkodzone tkanki roślin powodując ich infekcje. Najbardziej narażone na straty są ziemniaki bardzo wczesne i wczesne posiadające najkrótszy okres wegetacyjny, na których dorosłe osobnik intensywnie żerują, powodując zmniejszenie plonowania nawet o 20-30%, a przez niezwalczanie szkodnika nawet większe straty. W uprawie wczesnych odmian ziemniaka największy wpływ na wielkość plonu ma zniszczenie roślin w drugiej i trzeciej dekadzie czerwca, natomiast u odmian późnych na początku lipca. Kiedy dojdzie do zniszczenia liścia w około 15% można spodziewać się spadku plonu w granicach 28%.

Stonka charakteryzuje się lokalnością występowania poprzez rozdrobnienie upraw ziemniaka, tj. uprawę na działkach, w ogródkach przydomowych, a także występujące pojedyncze rośliny w drugim roku po niedokładnych zbiorach. Zmiany klimatyczne także wpływają na lokalizację osobnika i możliwość występowania kilku pokoleń w ciągu sezonu wegetacyjnego. Na zasięg szkodnika również wpływa jego duża możliwość przemieszczania się na znaczne odległości, w celu poszukiwania miejsca żeru i złożenia jaj.

Terminy zwalczania stonki ziemniaczanej

Zalecanymi terminami na wykonywanie zabiegów przeciwko stonce ziemniaczanej są związane w dużej mierze z jej stadiami rozwojowymi, czyli:

I termin (maj)- czas, kiedy dorosłe osobniki chrząszcza stonki ziemniaczanej rozpoczynają żerowanie na wiosennych wschodach upraw.

II termin (przełom czerwca – lipca) – jest to podstawowy termin stosowania chemicznych środków ochrony roślin, to także czas masowego wylęgania się larw, kiedy na plantacji większość z nich znajduje się w stadiach L1–L2 (do L3), najczęściej przeprowadza się 1 do 2 zabiegów nalistnych, których stosowanie przerywa cykl rozwojowy szkodnika.

III termin (początek sierpnia) – czas masowego wylotu chrząszczy letnich pokolenia pierwszego, które nie zostały dotychczas zwalczone.

Termin stosowania środków ochrony roślin powinien uwzględniać przede wszystkim wielkość uszkodzeń liści i występowania populacji szkodnika. Najdogodniejsze warunki dla masowego nagromadzania się szkodnika to temperatura powietrza w granicach 20-25°C i występowanie opadów. Zgodnie z zasadami integrowanej ochrony roślin insektycyd należy użyć, kiedy metody niechemiczne, tj. biologiczne, fizyczne, agrotechniczne nie dają pożądanego rezultatu. Zastosowanie chemicznej ochrony roślin powinno mieć także, uzasadnienie ekonomiczne i być wykonane po przekroczeniu progu szkodliwości dla stonki ziemniaczanej.

Progi ekonomicznej szkodliwości stonki ziemniaczanej w uprawie ziemniaka

1. Mała szkodliwość, minimalne straty w plonie – 15 larw lub 1 złoża jaj na 1 roślinie lub 1 dorosły osobnik na 25 roślin,
2. Istotna szkodliwość, znaczne straty w plonie – 60 larw na 1 roślinie lub 2 dorosłych osobników na 25 roślin.

Sposoby zwalczania stonki ziemniaczanej

Do metod zwalczania stonki ziemniaczanej w uprawie ziemniaka należą:

1. Biologiczne - polegające na wykorzystaniu preparatów pochodzenia naturalnego zawierających bakterie lub wyciągi roślinne działające na larwy stonki. Sadzenie roślin tj. koper, rumianek, nagietek, przyciągających naturalnych wrogów stonki ziemniaczanej tj. biedronki.
2. Fizyczne – jest to głównie ręczne, wiosenne zbieranie na plantacjach niskoareałowych dorosłych osobników, ale także ich larw. Do zmniejszenia ilości wiosennego nalotu owada w sposób fizyczny dokonujemy przez jesienne przekopywanie ziemi z zimującymi osobnikami.
3. Agrotechniczne - obejmują działania zapobiegawcze, do których należą m. in.: odpowiedni dobór odmiany odpornej na szkodnika, stosowanie płodozmianu (uprawa na tym samym stanowisku nie częściej niż co 4-5 lat), terminowe sadzenie (opóźnienie powoduje niewystarczający wzrost i rozwój rośliny przez co nie jest w stanie osiągnąć pożądaną ilość zielonej masy przed ewentualnym atakiem stonki), usuwanie resztek pożniwnych (eliminacja siedlisk zimowania szkodników).
4. Chemiczne – stosowanie środków ochrony roślin jest jak dotychczas najskuteczniejszą metodą zwalczania stonki w uprawie ziemniaka. Do zwalczania stonki ziemniaczanej wykorzystywane są różne insektycydy, zarejestrowane przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi zgodnie z art. 47 ustawy o ochronie roślin (Dz. U. z 2004 r. Nr 11, poz. 94 z późniejszymi zmianami) obecnie zarejestrowanych jest ponad 70 środków nalistnych należących do 5 grup chemicznych, opierających się na 8 substancjach aktywnych m. in. acetamipryd, chlorantraniliprol, cyjanotraniliprol, tau-fluwalinaróżniącymi się mechanizmem działania. Przed zastosowaniem należy dostosować substancję do panujących warunków pogodowych i ilości wystąpienia szkodnik

Warunki skutecznego chemicznego zwalczania stonki ziemniaczanej

Duży wpływ na skuteczność działania środka eliminującego stonkę ziemniaczaną ma temperatura powietrza podczas zabiegu (optymalna do 20°C), dlatego też najlepiej oprysk przeprowadzać przy słabym nasłonecznieniu w pochmurny dzień. Należy pamiętać, że stosowanie insektycydów z jednej grupy chemicznej może spowodować uodpornienie się osobników szkodnika na środek i pozostanie na plantacji. Dlatego przemienne stosowanie środków z różnych grup chemicznych (o różnym mechanizmie działania na organizm szkodnika) zapobiegnie wytwarzaniu się odporności. Zaleca się także przestrzeganie terminów karencji, wielkości dawek środka, aby nie dopuścić do eliminacji owadów pożytecznych (głównie zapylaczy). Oczywiście wszystkie preparaty należy stosować zgodnie z zaleceniami producenta zawartymi w etykiecie insektycydu.

Zabieg insektycydem powinien być wykonany przy użyciu opryskiwacza polowego, który przez odpowiedni dobór dysz rozpylających takich jak 6MSC2 czy 6MSP2 pozwoli na skuteczne pozbycie się szkodnika.

Szkodliwość stonki jest jednak największa w uprawach ekologicznych, przez brak dozwolonych chemicznych środków ochrony roślin do zwalczania tego szkodnika zaleca sią głównie zbieranie ręczne lub mechaniczne dorosłych osobników (powoduje jednak uszkodzenia roślin i łatwiejsze wnikanie patogenu). Stosowanie tej metody jest bezpieczne dla upraw i środowiska, ale bardzo pracochłonne i czasochłonne.

Zastosowanie odpowiedniej metody zwalczającej ogniska występowania stonki ziemniaczanej w uprawie ziemniaka powinna poprzedzić dokładna inspekcja plantacji pozwalająca na wczesne wykrycie żerowania szkodnika. Aby zabieg był bezpieczny i skuteczny należy przestrzegać zaleceń producenta odnośnie terminu i dawki stosowania środka.

mgr inż. Dorota Jagiełło

Katedra Technologii Produkcji Roślinnej i Towaroznawstwa

Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie

Źródło:

https://www.gov.pl › rejestr-rodkow-ochrony-roslin

Ziemniak Polski nr 2/2024. https://ziemniak-bonin.pl/

Urbanowicz J. 2019, Insektycydy zarejestrowane do zwalczania stonki ziemniaczanej. Ziemniak Polski, 29(2).

Zwolińska-Niedźwiadek N., Stonka ziemniaczana (Leptinotarsa decemlineata Say) – zagrożenie dla polskich upraw ziemniaków. Instytut ogrodnictwa w Skierniewicach.