Herbicydy na chwasty w oziminach

Herbicydy na chwasty w oziminach

Skuteczna eliminacja chwastów, czyli konkurencji dla roślin uprawnych, w celu zapobiegania strat w plonie

Co to jest herbicyd?

Herbicyd jest środkiem chemicznym stosowanym w rolnictwie i ogrodnictwie. Jest jedną z metod służących do eliminacji niepożądanego zachwaszczenia i utrzymania plantacji uprawnych, sadów i ogrodów w dobrym stanie.

Metody zwalczania chwastów

1. Metody mechaniczne – usuwanie chwastów ręcznie lub za pomocą małych narzędzi zazwyczaj stosowane w nasadzeniach o małej powierzchni (głównie w ogrodach i warzywnikach)
2. Metody agrotechniczne – sprzyjające wyższej konkurencyjności rośliny uprawnej względem chwastów, są to głównie: terminowość i jakość zabiegów agrotechnicznych (np. nawożenie, nawadnianie, siew), mechanicznych (np. stosowanie agregatów uprawowych), używanie materiału siewnego wolnego od nasion chwastów oraz odpowiednio skomponowany płodozmian (utrwala on żyzność gleby i korzystnie wpływa na jej aktywność biologiczną, ograniczając nasilenie występowania swoistych chwastów)
3. Metody biologiczne i ekologiczne - wykorzystywanie jednego lub więcej naturalnych wrogów (tj. roztoczy, owadów, patogenów) na konkretny gatunek chwastu, zjawisko allelopatii (np. wydzielanie przez żyto związków chemicznych ograniczających kiełkowanie chwastów), często stosowanie ściółkowania ograniczającego kiełkowanie chwastów
4. Metody chemiczne – zastosowanie wybranego środka chemicznego (herbicydu) na chwasty ograniczając ich dalszy wzrost lub na glebę hamując ich wschody, aplikowany przy przekroczeniu progów ekonomicznej szkodliwości. Do aplikacji herbicydów można wykorzystać rozpylacze ceramiczne lub polimerowe.
5. Metody integrowane (IPM – Integrated Pest Management) - łączenie metod, które są najbardziej pożądane, od początkowego monitorowania zachwaszczenia plantacji do dostosowania i użycia metod optymalnie eliminujących chwasty

Tabela. Stopień zachwaszczenia i zalecany termin wykonania oprysku herbicydowego w uprawie zbóż

Zasady stosowania herbicydów

- monitoring plantacji mający na celu określenie zasadności do przeprowadzenia zabiegu herbicydowego przy pomocy ustalonych progów szkodliwości dla danego gatunku

- dobór właściwego herbicydu uwzględniając rodzaj zachwaszczenia

- dostosowanie terminu zabiegu do faz rozwojowych zarówno rośliny uprawnej jak i występujących chwastów, często ma większy wpływ na skuteczność działania niż jego dawka

- wybór sposobu i formy aplikacji środka

- unikanie kolejnego stosowania środków z tej samej grupy chemicznej aby zapobiec wystąpienia odporności, w analizie może pomóc opracowana kwalifikacja mechanizmów działania środków przez HRAC (Globalny Komitet ds. Działań w zakresie Odporności na Herbicydy https://hracglobal.com/)

Podział herbicydów

1. ze względu na termin stosowania: przedsiewne (działanie na chwasty przed siewem uprawy), przedwschodowe (po siewie rośliny uprawnej lecz przed jej wschodami, zwalczanie chwastów w początkowych fazach wzrostu), powschodowe (po wschodach rośliny uprawnej, działanie na chwasty po wschodzie rośliny)
2. ze względu na sposób stosowania: dolistne (pobierane przez części zielone chwastów, niszczące nie tylko części nadziemne ale i korzenie), doglebowe (pobierane przez korzenie chwastów i pęczniejące nasiona, stosowane głównie przed wschodami ale i po wschodach), dolistno-doglebowe (pobierane zarówno przez korzenie, pęczniejące nasiona, jak i liście chwastów, działające kompleksowo)
3. ze względu na sposób pobierania: systemiczne, inaczej układowe (pobierane przez roślinę, przemieszczające się wewnątrz niej, działające na całą roślinę), kontaktowe (nie przemieszczające się w roślinach lub tylko w bardzo ograniczonym stopniu, działające na miejsca, gdzie zostały zaaplikowane)
4. ze względu na zwalczane chwasty: jednoliścienne (działają m. in. na perz właściwy, miotłę zbożową, chwastnicę jednostronną), dwuliścienne (działają głównie na: chabra bławatka, mak polnego, tobołki polne, przytulię czepną, gwiazdnicę pospolitą, marunę bezwonną oraz komosę białą), totalne, inaczej całkowite (nieselektywne, eliminujące nie tylko chwasty ale i przez nieumiejętną aplikację środka, roślinę uprawną)
5. ze względu na sposób działania: selektywne (eliminujące określone gatunki chwastów i mające zastosowanie w niektórych roślinach uprawnych), nieselektywne (niszczące praktycznie wszystkie gatunki roślin)
6. ze względu na ich formę: ułatwia ona dostosowanie środka ochrony roślin do konkretnych warunków i wymagań uprawy:

• stała

- SG - granule rozpuszczalne w wodzie

- SP - proszek rozpuszczalny w wodzie

- WP - proszek do sporządzania zawiesiny wodnej

- WG - granule do sporządzania zawiesiny wodnej

• płynna

- CS - kapsułka zawieszona w cieczy do rozcieńczania wodą

- EC - koncentrat do sporządzania emulsji wodnej

- EW - emulsja wodno-olejowa do rozcieńczenia wodą

- OD - zawiesina olejowa do rozcieńczania wodą

- SC - płynny koncentrat zawiesinowy do rozcieńczania wodą

- SE - zawiesino-emulsja do rozcieńczenia wodą

- SL - koncentrat do rozcieńczenia wodą

Wybrane substancje czynne stosowane w herbicydach

- Pendimetalina – działanie doglebowe i nalistne, pobierana przez korzenie i części nadziemne chwastów (chwasty wrażliwe: chwastnica jednostronna, gorczyca polna, gwiazdnica pospolita, jasnota purpurowa, komosa biała, krzywoszyj polny, mlecz zwyczajny, szarłat szorstki, tasznik pospolity, tobołki polne, włośnica zielona)

- Diflufenikan (DFF) – działanie kontaktowe, pobierany przez liście i częściowo przez korzenie, najskuteczniejsze w czasie kiełkowania i zaraz po wschodach chwastów, (chwasty wrażliwe: fiołek polny, gwiazdnica pospolita, tasznik pospolity)

- Prosulfokarb – działanie selektywne, układowe, stosowany doglebowo i nalistnie (chwasty wrażliwe: gwiazdnica pospolita, jasnota purpurowa, komosa biała, miotła zbożowa, przetacznik bluszczykowy, przetacznik perski, przytulia czepna)

- Chlorotoluron (CTU) – stosowany doglebowo lub nalistnie, pobierany przez korzenie i liście (chwasty wrażliwe: chaber bławatek, gwiazdnica pospolita, jasnota różowa, komosa biała, miotła zbożowa, rumian polny, tasznik pospolity, tobołki polne, wyczyniec polny)

- Metazachlor - stosowany doglebowo lub nalistnie (chwasty wrażliwe: chwastnica jednostronna, gwiazdnica pospolita, jasnota purpurowa, jasnota różowa, komosa biała, rumian polny, tasznik pospolity, żółtlica drobnokwiatowa)

- Dimetenamid-P – działanie układowe, stosowany doglebowo (w uprawie kukurydzy chwasty wrażliwe: chwastnica jednostronna, gwiazdnica pospolita, komosa biała, przytulia czepna, rdest ptasi, tobołki polne)

- Propyzamid – stosowany doglebowo i nalistnie, pobierany głównie przez korzenie chwastów (chwasty wrażliwe: babka lancetowata, chwastnica jednostronna, gwiazdnica pospolita, komosa biała, miotła zbożowa, palusznik krwawy, perz właściwy, pokrzywa żegawka, przetaczniki, psianka czarna, rdestowate, samosiewy zbóż, szczyr roczny, tasznik pospolity, wiechlina roczna, włośnice, wyczyniec polny)

Zalety jesiennego stosowania herbicydów m.in.

1. Skuteczniejsze zwalczanie chwastów – wcześniejsza faza wzrostu chwastów potęguje wrażliwość na zastosowany herbicyd, ograniczenie możliwości przedawkowania środka
2. Eliminacja wiosennej konkurencyjności – stworzenie optymalnych warunków do ruszenia wiosennej wegetacji rośliny uprawnej
3. Zmniejszenie ilości chwastów zimujących w uprawie – wpływające często na zmniejszenie dawki lub nawet rezygnację z herbicydu wiosennego
4. Występowanie jesiennych, często korzystniejszych warunków pogodowych, tj. mniejsze wahania temperatur noc-dzień wpływających na skuteczniejsze działanie herbicydu i możliwość przeprowadzenia terminowego oprysku

Zalety stosowania herbicydów

- wysoka skuteczność działania w krótkim czasie od zastosowania środka

- możliwość ochrony dużych powierzchni uprawy

- duży wybór środków na rynku

- wygodna i stosunkowo łatwa aplikacja środka

Wady stosowania herbicydów

- możliwość wystąpienia odporności na substancję czynną

- ryzyko zalegania środka w glebie lub w wodzie

- możliwość wystąpienia fitotoksyczności rośliny uprawnej przez niedostosowanie terminu zabiegu do jej fazy rozwojowej

- konieczność przestrzegania zasad BHP i stosowanych dawek zgodnie z zaleceniami producenta znajdującymi się na etykiecie środka

Stosowanie herbicydów z adiuwantami

Adiuwant to substancja pomocnicza do stosowania ze środkami ochrony roślin, nawozami dolistnymi oraz regulatorami wzrostu, ich zadaniem jest zwiększenie skuteczności i wydajności oprysku, ograniczając stosowanie środków chemicznych. W literaturze spotykamy się z pozytywnym odziaływaniem adiuwantu użytego wraz z herbicydem. Zalecane i stosowane są zazwyczaj podczas nalistnych zabiegów herbicydowych zmniejszając rozproszenie substancji czynnej, a przy zastosowaniu doglebowym wydłużając działanie substancji czynnej w glebie.

Wpływ chwastów na roślinę uprawną

Na ograniczanie plonowania roślin uprawnych głównie wpływają: szkodniki, patogeny i chwasty, które to stanowią jedno z najpoważniejszych ograniczeń produkcji roślinnej. Konkurują z roślinami uprawnymi o zasoby tj. woda, składniki pokarmowe, przestrzeń, światło, a także mogą działać przez allelopatię (wydzielanie substancji chemicznych, które hamują kiełkowanie, wzrost korzeni, a także pędów uprawianej rośliny) oraz inne mechanizmy fizjologiczne (indukcja zmian zewnętrznych na roślinie). Zachwaszczenie w największym stopniu wpływa na zmniejszenie plonowania i obniżenie jego jakości. Wówczas straty w plonie mogą wynieść od 10 do 50%, natomiast przy dużym jego nasileniu mogą sięgać nawet 70%. Wielkość strat wywołanych przez zachwaszczenie plantacji w dużej mierze uzależniona jest od warunków klimatycznych np. intensywności opadów, temperatura powietrza, a także od zastosowanego nawożenia, gęstości siewu i uprawianego gatunku. Ale także uzależnione jest  od gatunku, gęstości występowania oraz terminu pojawienia się na plantacji chwastu. W dużej mierze susza oraz wysokie temperatury przyczyniają się do pogłębienia negatywnych skutków zachwaszczenia poprzez ograniczenie ilości czynników o które konkurują rośliny uprawne i chwasty. Dlatego też dążenie do ograniczenia występowania nadmiernej ilości chwastów na plantacji jest jednym z podstawowych działań agrotechnicznych regulujących wielkość i jakość plonu.

Chwasty zagrażające uprawom

Zimowaniu chwastów na plantacjach uprawach sprzyjają występujące długie i stosunkowo ciepłe okresy jesienne, a także znacznie cieplejsze zimy występujące w ostatnich latach. Przetrwanie zimy przez dorosłe chwasty przyspiesza ich wiosenny rozwój generatywny, także brak konieczności przejścia przez proces jarowizacji (wzrost części generatywnych poprzedzony odpowiednią długością działania niskich temperatur), dlatego też jesienne zabiegi fungicydowe są niezwykle ważne w zachowaniu czystości uprawy. Do najczęściej występujących dwuliściennych, zimujących chwastów należą: przytulia czepna (Galium aparine), chaber bławatek (Centaurea cyanus), fiołek polny (Viola arvensis), gwiazdnica pospolita (Stellaria media), mak polny (Papaver rhoeas), maruna nadmorska bezwonna (Matricaria inodora), rumian polny (Anthemis arvensis), tasznik pospolity (Capsella bursa-pastoris), tobołki polne (Thlaspi arvense), bodziszek drobny (Geranium pusillum) natomiast jednoliścienne to przede wszystkim: miotła zbożowa (Apera spicaventi) i wyczyniec polny (Alopecurus myosuroides).

Aplikując herbicyd należy stosować się do zaleceń producenta zamieszczonych na etykiecie środka, mając na uwadze nie tylko bezpieczeństwo uprawianej rośliny, środowiska ale także i swoje.

mgr inż. Dorota Jagiełło

Katedra Technologii Produkcji Roślinnej i Towaroznawstwa

Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie

Literatura

- https://www.gov.pl/web/rolnictwo/etykiety-srodkow-ochrony-roslin

- https://modr.pl/sites/default/files/brochures/progi_szkodliwosci_roslin_rolniczych.pdf

- Kierzek R., Grychowski R., Ratajkiewicz H., Miklaszewska K., 2017. The activity of selected herbicides with addition of soil adjuvants in winter wheat. Aktywność wybranych herbicydów z dodatkiem adiuwantów doglebowych w pszenicy ozimej.

- Urbanowicz J. 2022. Herbicydy do zwalczania chwastów w ziemniaku. Ziemniak Polski

- Paradowski A., Chwasty zimujące w oziminach, redakcja@agropolska.pl